Dit artikel is verschenen in Het Financieele Dagblad van 2 november 2012
Door Pieter Maessen
Het nieuwe regeerakkoord met zijn forse ambities om de bestuurlijke drukte te verminderen is een zegen voor de Randstad. Te meer omdat de mainports volop ruimte krijgen om verder te groeien. Het bestuurlijke gewicht van de steden zal groeien. Het is tijd om de verhouding tussen steden en provincies te herzien.
Rutte en Samson hebben de drieste ambitie vastgelegd om te streven naar gemeenten van minimaal 100.000 inwoners. Het verstedelijkte deel van de Randstad (dus zonder Groene Hart en andere randgebieden) bestaat nu uit ongeveer vijftig gemeenten. Dat aantal zal kunnen afnemen tot 15 à 20.
De Randstad ligt nu nog verspreid over vier provincies, maar door de samenvoeging van Noord-Holland, Utrecht en Flevoland zal dat afnemen tot twee, want ik ga ervanuit dat Zuid-Holland in zijn huidige vorm blijft bestaan. De vier stadsregio’s die nu nog bestaan, heft het regeerakkoord op. Andere samenwerkingsverbanden, zoals de Drechtsteden of Holland Rijnland (de regio-Leiden) zullen waarschijnlijk opgaan in de nieuw te vormen gemeenten.
Als deze vereenvoudiging lukt, zal de slagkracht van het bestuur in de Randstad toenemen. Dat is belangrijk om het hoge tempo van veranderingen in de economie te kunnen bijbenen. Tegelijk wordt het eenvoudiger besluiten te nemen over bijvoorbeeld het concentreren van woningbouw en kantoren op knooppunten van openbaar vervoer en over het ontwikkelen van een samenhangend OV-netwerk.
Vleugels
De Randstad is het gebied waar de internationale functies van Nederland zijn geconcentreerd. Als metropoolregio scoort zij in allerlei buitenlandse onderzoeken zeer hoog. In een recent Duits onderzoek kwam zij op Europese schaal als derde uit de bus, na Londen en Parijs. Maar die score – en dus de aantrekkelijkheid als vestigingslocatie – is gebaseerd op de samenhang in het hele gebied. Daarom blijft het belangrijk die samenhang te bewaken en te versterken. Het is kortzichtig alleen oog te hebben voor de noord- en de zuidvleugel afzonderlijk. Alleen met de gebundelde kracht van die twee hebben we een sterk verhaal. De relatie tussen de vleugels moet dan ook hechter worden, vooral door snel openbaar vervoer tussen de steden. Daar valt nog wel wat te verbeteren, maar dat staat helaas niet in het regeerakkoord.
Het akkoord bevestigt de hoge prioriteit voor de mainports Schiphol en Rotterdam. Schiphol krijgt ruimte om zijn zakelijke verkeer nog verder te laten groeien. Rotterdam krijgt een naast de Beneluxtunnel ook nog de Blankenburgtunnel en een nieuwe noordelijke randweg tussen het Terbregseplein en de A13.
Het verminderen van het aantal gemeenten betekent dat het openbaar bestuur in de Randstad een meer stedelijk karakter zal krijgen. De zelfstandige dorpen en stadjes die nu nog bestaan, zoals Blaricum, Heemstede en Maassluis, zullen opgaan in grotere gemeenten, waarvan de kern zal bestaan uit een stevige stad. Emotioneel ligt dat natuurlijk moeilijk, maar de praktijk is hoopgevend. Het aantal gemeenten in Nederland is de afgelopen jaren al gehalveerd en dat heeft niet tot volksopstanden geleid. De opschaling betekent vooral dat de nieuwe gemeenten beter gekwalificeerde professionals in dienst kunnen nemen waardoor hun bestuurskracht toeneemt.
Door het meer stedelijke karakter van alle Randstadgemeenten zal in de provinciebesturen de invloed van de plattelandsbelangen afnemen en daarmee de spanning tussen de provincies en de vier grote steden. Die spanning heeft in veel gevallen tot onnodige conflicten geleid.
De provincies zullen in de nieuwe opzet meer dan ooit een coördinerende rol krijgen tussen een klein aantal krachtige gemeenten. Als het kabinet toch het bestuur aanpast aan de nieuwe tijd, kan het ook een andere hervorming doorvoeren: laat Provinciale Staten niet langer rechtstreeks door de bevolking kiezen, maar indirect door de gemeenteraden. En maak enkele wethouders tevens provinciebestuurder. Dat is het model waarmee nu de (op te heffen) stadsregio’s worden bestuurd. In de praktijk leidt dat daar tot een bestuur waarin niet rivaliteit maar samenwerking centraal staat.
Pieter Maessen heeft een praktijk voor beleidscommunicatie op ruimtelijk-economisch gebied. Van zijn hand verschijnt begin 2013 een boek over de Randstad.
