Grensdorp Vlodrop

In november 2024 verschijnt mijn boek over Vlodrop tussen 1870 en 1935. De komende jaren werk ik aan aan een boek over de verdere ontwikkeling van Vlodrop in de twintigste eeuw. Vlodrop is een klein, tamelijk afgelegen grensdorp in Limburg en het staat model voor talloze andere gemeenschappen in de Maas-Rijn-regio.

Inspiratie en vragen

De oorspronkelijke inspiratie was de vraag hoe mijn dorp zich na de verwoestende granaatregen van februari 1945 heeft herpakt. Er waren tientallen doden gevallen en het halve dorp lag in puin. De vraag daarachter is: in welke omstandigheden moesten mijn ouders, die in 1945 pas 22 en 23 jaar waren, hun toekomst invullen. Ze bouwden voort op wat ze aantroffen: een winkeltje van mijn oma, mijn vader die werk had bij een autobedrijf in Roermond en daar leerde hoe het grensverkeer functioneerde en dat je daar je beroep van kon maken. Hoe was hun leven en dat van hun dorpsgenoten in die jaren. Tijdens hun leven hebben we daar nauwelijks over gesproken dus ik moet het nu op een andere manier reconstrueren.

In bredere zin komt de inspiratie voor het boek van de vraag hoe zo’n eenvoudig, afgelegen boerendorp de nieuwe tijd van de twintigste eeuw heeft geabsorbeerd. Hoe veranderde het dagelijks leven van de mensen? Wat gebeurde er met de kleine boerenbedrijven? Waarom had een dorp van nog geen tweeduizend zielen in 1970 twintig cafés? Wat betekende de nabijheid van de grens met Duitsland voor de bedrijvigheid? Wat was de belofte van de nieuwe staatsmijn Beatrix voor de groei en de kansen van het dorp? Wie maakte de dienst uit in de dorpspolitiek en hoe belangrijk was dat? Hoe klein waren de sociale en standsverschillen in het dorp?

De relevantie van dit onderzoek is dat wij, vaak geboren na 1950, gaan begrijpen hoe de twintigste eeuw een kleine agrarische gemeenschap heeft veranderd en welke factoren daarvoor van belang waren. Wij gaan zien hoe geweldig groot de verschillen waren in het dagelijks leven en de dorpseconomie omstreeks 1920 en zestig jaar later. Het veranderingsproces ging snel en was ingrijpend en toch bleef het dorp een hechte gemeenschap.

Stijl

Ik wil proberen zowel de feitelijke processen en structuren te beschrijven alsook de beleving van de mensen in woorden te vangen. Met behulp van interviews met de oudste mensen wil ik een beeld van het leven krijgen dat teruggaat tot omstreeks 1920. Daarnaast zal ik putten uit oude kranten, het gemeentearchief en publicaties waarin over Vlodrop is geschreven, zoals de mooie Jaarboeken van de Heemkundevereniging Roerstreek. Over sommige gebeurtenissen is dankzij kranten en raadsverslagen vrij veel bekend. Daar wil ik gebruik van maken om anekdotisch de geschiedenis in te kleuren. Ook publicaties over bijvoorbeeld de agrarische ontwikkeling van Limburg zijn bruikbaar. Die combinatie van bronnen leidt hopelijk tot een levendig, menselijk en tot de verbeelding sprekend boek.

Onderwerpen, thema’s

Vooralsnog denk ik onder meer aan de volgende thema’s:

• De economie van een boerendorp op Limburgse zandgrond omstreeks 1920 en het dagelijks leven. Landbouw, grensarbeid, ambachten, een bijna autarkische gemeenschap.
• De grens, de smokkel en de handel.
• De intrede van de moderne tijd in het interbellum: elektriciteit, stromend water, tram, agrarische economie, infrastructuur.
• Vlodrop als frontgebied in 1945 en de wederopbouw van het dorp na de oorlog.
• De goudkoorts in anticipatie op de komst van de staatsmijn Beatrix
• De schaalvergroting in de landbouw en de invloed op de dorpseconomie. Hoe de ruilverkaveling het landschap compleet verandert.
• De naoorlogse economie: de verdwijnende middenstand, mijnwerkers en nieuwe beroepen. Het belang van het lokale constructiebedrijf Vekoma.
• De sociale en culturele cohesie en identiteit. Twintig cafés en een intensief verenigingsleven. De betekenis van de kerk.
• Integratie in de Roerstreek met behoud van eigenheid.

Anekdotisch, illustratief

• Hoe gevaarlijk het leven soms was: branden, dodelijke ongelukken, schieten aan de grens.  
• Hoe de eigenwijze burgemeester een groenteboer aan de grens het leven zuur maakt. En hoe de gemeenteraad de burgemeester buiten spel zet.
• Hard werken in een kleine winkel en veel geld verdienen aan Duitse klanten.
• Hoe de bevolking ontkerkelijkt maar harder dan ooit werkt om de kerk te verfraaien.